(Taxus baccata) wordt ook wel de venijnboom genoemd en is een mysterieuze boom. Hij wordt al eeuwenlang aangeplant op kerkhoven en tuinen om boze geesten te weren. Het is een langzame groeier en kan wel 700 jaar oud worden. Ook werd deze als offerboom gebruikt en als zinnebeeld van onsterfelijkheid. Hij kan als boom tot wel 15 m hoog of als een meertakkige struikvorm groeien en is jaarrond groen.
In ons land komt de taxus van nature voor in kalkrijke bossen, heggen en in de duinen. Doordat vroeger het vee de bossen in gedreven werd om zelf voedsel te zoeken, vielen er veel doden veroorzaakt door de giftigheid van alle delen van de taxus. Daarom zijn veel taxusbomen gekapt. Mede hierdoor is de taxus nu in het wild zeldzaam. Voor vogels heeft de taxus grote waarde; deze eten de bessen graag. De zaadhuid van de pitten kunnen vogels door hun zwakke vogelmaagzuur niet afbreken. Vooral lijsters en spreeuwen zijn gek op de rode, zoete besjes. Ook spugen vogels de zaadjes soms uit. Zelfs de pestvogel eet taxusbessen. Op deze manier krijgen vogels een lekker hapje, worden de zaden van de taxus succesvol verspreid en hebben vogels geen last van het gif. In grote taxusstruiken komen veel nesten voor van kleine vogels. De taxuskever (Otiorhynchus sulcatus, de inheemse gegroefde lapsnuitkever) is een van de weinige insecten die leven van de naalden van de taxus. Ook ransuilen willen in deze bomen graag zitten.
Voor zoogdieren (en mensen) zijn vooral de zaden, verpakt in het sappige vruchtvlees, erg giftig door de stof taxine. Na het eten van taxusbessen treden binnen 1,5 uur symptomen op van heftig braken, maagpijn, later diarree, duizeligheid tot uiteindelijk, na zware krampen en bewusteloosheid, de dood volgt. Plaats daarom geen taxus daar waar kinderen, vee of huisdieren kunnen komen.
Een acute vergiftiging zowel door naalden als bessen kan zich ook voordoen als een plotselinge dood zonder voorafgaande ziekteverschijnselen. Vooral paarden zijn hier gevoelig voor. Zij kunnen vijf minuten na de inname van taxusnaalden dood neervallen. De vallende besjes zien er aanlokkelijk uit en smaken ook nog eens zoetig. Het ‘venijn’ zit in de pitten die zwaar giftig zijn. Cleopatra was mogelijk ook vergiftigd door taxusbessen.
Behandeling bij mensen; Inname van vruchtvlees alleen (bijvoorbeeld een kindje dat een besje eet en de pit uitspuwt) behoeft geen behandeling. Na inname van volledige vruchtjes of na inname van naalden is de Eerste hulp bij taxusbes vergiftiging: water drinken en arts waarschuwen. Of neem contact op met het Antigifcentrum (tel.070- 245245). Het Antigifcentrum zal samen overleggen of het slachtoffer naar het ziekenhuis voor observatie gebracht moet worden.
Voor gebruik is het langzaam groeiende, elastische taxushout altijd gewild geweest voor bogen en ander wapentuig. De Ötzi, de man uit de ijstijd die in een ijsgletsjer in de Alpen was gevonden, had een boog van taxushout bij zich. In de Middeleeuwen maakte men ook kruisbogen en meetinstrumenten, en ook nu nog worden gedraaide voorwerpen van dit hout gemaakt. Aan de andere kant kunnen taxusbomen tegenwoordig een grote sierwaarde hebben. Zij zouden bijvoorbeeld voor de begraafplaats van Bant en in de tuinen rondom de kerken een grote aanwinst kunnen zijn.
In sommige delen van ons land wordt snoeisel van taxus niet weggegooid, maar na een belletje opgehaald door bijvoorbeeld Taxus Taxi. In taxus zit namelijk een stof waar een medicijn tegen kanker van wordt gemaakt.
Gré ter Woord
Naar het nieuwsoverzicht